کوروش «ذوالقرنین» نیست

به گزارش خوبان به نقل از فارس: نشست تخصصی کوروش و ذوالقرنین عصر امروز در تالار اجتماعات حوزه هنری با حضور غلامرضا معصومی، پرفسور عریان، سیدمحمدعلی قدیری اصل و حجت‌الاسلام علی ریاحی برگزار شد،

* فریدون شاهنامه اولین کسی است که به ذوالقرنین نسبت داده شد

حجت‌الاسلام ریاحی اظهار داشت: از زمانی که آیات مربوط به ذوالقرنین در عصر نبوی نازل شد، مفسران گوناگون در مورد ذوالقرنین صحبت کردند.

وی افزود: یکی از قدیمی‌ترین افرادی که به ذوالقرنین منتسب می‌کنند، فریدون پادشاهی است که در شاهنامه فردوسی آمده است.

ریاحی ادامه داد: مفسرین اهل تسنن، اسکندر مقدونی را ذوالقرنین معرفی کردند. 10 قرن پس از اسلام مفسران شیعه به سراغ تفاسیر روایی رفتند و بعد از آن کوروش را به ذوالقرنین نسبت دادند.

وی ادامه داد: افراد بسیاری مانند داریوش، کوروش، پادشاهان یمنی و امپراطور چینی که دیوار چین را ساخت را منتسب به ذوالقرنین می‌کردند و نخستین‌ کسی که کوروش را به عنوان ذوالقرنین اعلام کرد، «ابوکلام آزاد» مبارز هندی بود. علامه طباطبایی نیز مطابق نظر ابوکلام، اینکه کوروش همان ذوالقرنین قرآنی باشد را محتمل می‌دانست.

قدیری اصل: شاهان گوناگون در طول تاریخ ذوالقرنین نامیده می‌شدند

از دیگر سخنرانان این نشست محمدعلی قدیری اصل مورخ و تاریخ‌پژوه بود که در ابتدای سخنانش به بیان معنی ذوالقرنین پرداخت و گفت: معنی نخست ذوالقرنین این است فردی با دو شاخ است. برخی شاهان از جمله شاهان قاجار تا شاهان چین را به ذوالقرنین منتسب می‌کردند. گاهی اوقات ناچار می‌شویم از این افرادی که منتسب به ذوالقرنین شدند یکی را بر دیگری ترجیح دهیم.

ریاحی افزود: «قرن» در لغت‌نامه عربی چند نوع معنی شده است. نخست اینکه به معنای موهای مجعد است، دیگری به معنای کسی است که دو شاخ بر کلاه دارد. همچنین به دوره‌های معین تاریخی معنی شده است و بعد از آنکه عرب‌ها با فرهنگ عربی آشنا شدند قرن را به معنای سده فارسی پذیرفتند.

قدیری ادامه داد: از امیر مؤمنان پرسیدند ذوالقرنین پادشاه یا پیغمبر بوده است؟ حضرت امیر فرمودند: بنده صالح خداوند بوده است که هم خدا را دوست می‌داشت و هم خدا او را دوست داشت.

وی ادامه داد: البته به امیرمؤمنان نیز ذوالقرنین می‌گفتند به این دلیل که امام حسن و امام حسین در دو طرف حضرت می‌نشستند.

قدیری گفت:‌ به کوروش از این جهت که سرزمین ماد و پارس را متحد کرده بود ذوالقرنین می‌گفتند.

*نام‌های تاریخی براساس کارکرد‌ها دچار دگردیسی می‌شوند

از دیگر سخنران برنامه پرفسور عریان بود که گفت: آنچه برای مورخان مهم است بررسی پدیده‌ تاریخی در نهایت منطق و عقلانیت صورت گرفته باشد.

وی افزود: برای من مهم اینست که براساس «فکت» تاریخی آیا ذوالقرنین می‌تواند همان کوروش باشد یا خیر؟ چرا که بر اساس حقایق تاریخی ذوالقرنین نمی‌تواند کوروش باشد.

عریان گفت: در بررسی متون تاریخی زمان و مکان سیال است و به هیچ وجه با زمان و مکانی که ما امروز درک می‌کنیم، شباهتی ندارد. اسم‌های تاریخی دارای بار معنایی اسطوره‌ای و حماسی بودند و بعدها به مرور زمان و براساس کارکردها دچار دگردیسی شدند.

وی ادامه داد: مسئله دیگر کلیت در مفاهیم است. من در بررسی تاریخی عدالت کوروش را با تسامح می‌پذیرم اما نمی‌توانم دو شاخ و دست‌یافتن به شرق و غرب عالم را بپذیرم، اگر اینگونه بود می‌توان بسیاری از امروزی‌ها را ذوالقرنین نامید چون به شرق و غرب عالم دسترسی دارند!

*کوروش شخصیت مبهم و رازآلود اسطوره‌ای است

عریان، کوروش را شخصیتی مبهم و آمیخته به اسطوره معرفی و تأکید کرد: داریوش بسیار متشرع‌تر و متدین‌تر و همچنین بسیار عادل‌تر از کوروش بود. داریوش بدون اجازه اهورا مزدا آب هم نمی‌خورد!

وی افزود: ایرانیان خیلی علاقه داشتند که کوروش را ذوالقرنین واقعی مطرح کنند، من اینکه کوروش ذوالقرنین است را نه در روایات ائمه و در متن قرآن دیده‌ام.

عریان گفت: علامه طباطبایی در مقایسه اینکه کوروش و یا اسکندر مقدونی ذوالقرنین است، کوروش را احتمال نزدیکتر به ذوالقرنین می‌داند.

*هرودت مورخ یونانی با وجود کینه نسبت به پارسیان از کوروش با بزرگی یاد می‌کند

به گزارش فارس، غلامرضا معصومی نیز در این میزگرد تخصصی گفت: در زمان حضرت رسول، یهود و نصاری نزد ایشان آمدند که خواستند حضرت را امتحان کنند و از او در مورد ذوالقرنین پرسیدند. آیه‌ای که در مورد ذوالقرنین آمده است نیز بعد از این پرسش نازل شد. یهودیان نیز به صحت سخن حضرت رسول پی بردند اما ایمان نیاوردند.

در ادامه این میزگرد هریک از اساتید حاضر به اظهار نظرهای کوتاه درباره کوروش و ذوالقرنین پرداختند. ریاحی گفت: گاهی در متون تاریخی به جایی که از اسم نام ببرند از ویژگی نام می‌برند به نظر من ذوالقرنین قرآنی اسم یک نفر بوده البته ذوالقرنین کوروش نیست.

قدیری نیز معتقد بود: آنقدر کوروش بزرگ است و سجایای اخلاقی دارد و دوست و دشمن از او تعریف کردند که نیازی به این نیست که ثابت کنیم کوروش همان ذوالقرنین است.

وی افزود: هردوتی که از پارسیان خصمانه صحبت می‌کرد از کوروش پارسیان به نیکی یاد می‌کند.گزنفون شاگرد سقراط است که می‌گفت نوری از آسمان به دو شاخ ذوالقرنین می‌خورد و به آسمان برمی‌گردد.

*کوروش بنیانگذار نخستین‌ امپراتوری توتالیتر جهان است

عریان گفت: دوره هخامنشی و ساسانیان متفاوت است کوروش بنیانگذار نخستین‌ امپراتوری توتالیتر جهان است و هگل در کتابی از ایرانیان به عنوان نخستین قوم تاریخی یاد می‌کند که پا به تاریخ گذاشتند.

وی با طرح این پرسش که چرا منابع غیر ایرانی در مورد کوروش صحبت می‌کنند و چرا منابع ایرانی در این باره وجود ندارد، این میزگرد را به پایان برد.